Фо́рмулы ве́жливости, czyli formy grzecznościowe, określają, jak kulturalnie się przywitać, pożegnać, podziękować czy… zwracać do innej osoby. Dziś zajmiemy się tym ostatnim przypadkiem.
Jak będzie „proszę pana/pani” po rosyjsku?
To jedno z pierwszych pytań na zajęciach, które towarzyszy uczeniu się zwrotów powitalnych i pożegnalnych. Odpowiedź brzmi: nie ma takiej formy. Wobec tego, jak zwracać się do osoby starszej od nas, nieznajomej/nieznajomego, a przy tym zachować zasady kultury osobistej? Jest na to kilka sposobów:
- Forma „wy”, którą można, ale nie trzeba, zapisywać wielką literą. Więcej o tym pisałam w ostatnim wpisie:
Ta forma jest uniwersalna i najczęściej używana. Można ją przetłumaczyć jako: pan, pani i państwo. Zobaczmy kilka przykładów: спаси́бо вам (dziękuję panu/pani/państwu), извини́те, кото́рый час? (przepraszam pana/panią/państwa, która godzina?), вам не хо́лодно? (czy nie jest panu/pani/państwu zimno?).
- Imię + imię odojcowskie (patronimikum, patronimik)
W języku rosyjskim używa się tzw. imienia odojcowskiego, czyli formy tworzonej od imienia ojca, np. Władimirowicz oznacza syna Władimira, a Iwanowna – córkę Iwana. Jeżeli kogoś znamy, ale nadal utrzymujemy z tą osobą formalne stosunki, np. jest to osoba starsza, szefowa czy wykładowca, zwracamy się, używając imienia i patronimikum, np. А́нна Петро́вна*, когда́ зака́нчиваете рабо́ту? (Pani Anno Pietrowno, kiedy kończy pani pracę?), Ива́н Фёдорович*, вы за́няты? (Panie Iwanie Fiodorowiczu, czy jest pan zajęty?)
* Przy okazji warto przypomnieć, że w języku rosyjskim nie ma wołacza:
- Inne formy: możemy tu wymienić te związane z zajmowanym stanowiskiem: уважа́емый господи́н мини́стр (szanowny panie ministrze) czy formą relacji: любимая тётя (kochana ciociu).
„Mniej grzecznościowe” zwroty
Tak roboczo nazwałam grupę słów, których używamy, żeby zwrócić się do nieznajomej osoby. I niekoniecznie są to słowa z najwyższego rejestru językowego. Otwierają ją neutralne молодо́й челове́к/ де́вочка (młody człowieku / dziewczyno), ale znajdziemy w niej również nacechowane określenia takie jak: же́нщина (kobieto), мужи́к (chłopie) czy брато́к (bratku).
Z jakimi formami mogą się spotkać osoby innej narodowości?
Tu mam na myśli sytuacje, w których osoby rosyjskojęzyczne zwracają się do Polaków, a nie są z nimi na „ty”. Osobiście spotkałam się z trzema wariantami:
- Скажи́те, пожа́луйста… (proszę mi powiedzieć) – zwrot najbardziej uniwersalny, rozmówca mnie zupełnie nie znał, to był pierwszy kontakt
- Pani/Па́ни Dagmara, скажи́те, пожа́луйста… – z takim zwrotem spotkałam się w przypadku rozmów z osobami rosyjskojęzycznymi mieszkającymi w Polsce (np. tak zwracał się do mnie mój wykładowca, Rosjanin od wielu lat mieszkający w naszym kraju)
- Dagmara, скажи́те, пожа́луйста… – a to z kolei forma, której używali Rosjanie czy Ukraińcy, z którymi miałam kontakt formalny
A Wy z jakimi formami się spotkaliście w w takim przypadku?
Obraz Gerd Altmann z Pixabay
