Temat wracający jak bumerang podczas zajęć języka rosyjskiego, które prowadzę, lub w trakcie własnych doświadczeń czytelniczych, kiedy próbuję dopasować rosyjski odpowiednik do oryginalnej pisowni. Dlaczego w języku rosyjskim tak „dziwnie” zapisuje się zagraniczne imiona i (zwłaszcza) nazwiska?

Jakiś czas temu popełniłam wpis Pisownia rosyjskich nazwisk w języku polskim,  w którym odniosłam się z lekkim krytycyzmem do zapisywania rosyjskich nazwisk według zasad transkrypcji angielskiej (czasami naprawdę nie wiadomo, jak to przeczytać). Rosjanie przynajmniej w tym względzie są bardzo konsekwentni.

Pisownia zagranicznych nazwisk

Tu jest dość ciekawie. Spójrzcie na przykłady:

Джон Уилкинс – John Wilkins

Нильс Адольф Эрик Норденшёльд – Nils Adolf Erik Nordenskiöld

Эрнест Миллер Хемингуэй – Ernest Miller Hemingway

W tej kwestii obowiązuje zasada, że stosuje się zapis fonetyczny – oryginalne brzmienie nazwiska oddaje się za pomocą liter alfabetu rosyjskiego.

Taką rekomendację znajdziemy w publikacji autorstwa Dmitrija Iwanowicza Jermolowicza Имена собственные на стыке языков и кильтур („Nazwy własne na styku języków i kultur”).

Plusem takiego rozwiązania jest to, że łatwo przeczytać obcojęzyczne nazwisko, z czym przy zapisie oryginalnym moglibyśmy mieć problemy. Minusem zaś – czasem odtworzenie pierwotnej pisowni należy raczej do dość trudnych.

Praktycznym rozwiązaniem tego problemu jest zapis fonetyczny bukwami (literami) z podaniem zapisu alfabetem łacińskim w nawiasie.  Z taką formą spotkamy się na przykład w Wikipedii:

Istnieje jednak pewna trudność – wymowa nazwisk może się różnić w zależności od odmiany języka (np. angielski amerykański i brytyjski), co spowoduje różnego rodzaju zapis. 

W przypadku nazwisk znanych, których pisownia jest już znormatyzowana, nie stanowi to problemu. W sytuacji przeciwnej pomocny będzie oryginalny zapis podany w nawiasie.

I jeszcze jedna kwestia – jeżeli chcecie zautomatyzować proces transkrypcji, polecam Wam narzędzie www.artlebedev.ru/transcriptor. Efekt w przypadku mojego nazwiska jest zadowalający 🙂

Pisownia zagranicznych imion

Są imiona, których pisownia jest już utrwalona w języku, np. pol. Jan – Иван, niem. Christian – Кристиан, ang. Michael – Майкл (listę takich imion znajdziecie tu: Иностранные имена по-русски).

W przypadku nowych imion, podobnie jak w przypadku nazwisk, bardzo dobrze się sprawdza transkrypcja, np. ang. Brian i Jessica – Брайан i Джессика.

Kiedy mówimy o tłumaczeniu, w którym istotny jest kontekst, zazwyczaj stosuje się „praktyczną” transkrypcję – jeżeli pojawia się postać Alexandra, który jest Niemcem, nie robimy z niego rosyjskiego Саши (choć czasami może to być uzasadnione; wszystko w tej kwestii zależy od strategii przyjętej przez tłumacza).

Obrazek: Hans Braxmeier z Pixabay