Odmiana rzeczowników typu „brat” i „mąż”

Dzisiaj przyjrzymy się kilku rosyjskim rzeczownikom rodzaju męskiego, które lubią płatać figle. Są to: муж (mąż), сын (syn), князь (kniaź), друг (przyjaciel) i брат (brat), колос (kłos), дерево (drzewo), стул (krzesło).

 

Oczywiście, to nie wszystkie możliwe wyjątki, ale wydaje mi się, że ta liczba jest wystarczająca, żeby się ich w miarę szybko nauczyć i zaobserwować pewne zjawiska gramatyczne.

Zobaczmy po kolei jak odmieniają się kolejne grupy.

 

Typ „муж”

liczba pojedyncza
Им. муж
Р. му́жа
Д. му́жу
В. му́жа
Тв. му́жем
Пр. му́же

liczba mnoga
Им. мужья́
Р. муже́й
Д. мужья́м
В. муже́й
Тв. мужья́ми
Пр. мужья́х

 

Odmieńmy sobie dla wprawy pozostałe rzeczowniki z tej grupy. Podobnie warto zrobić z wyrazami z drugiej kategorii.

 

Typ „стул”

liczba pojedyncza
Им. сту́л
Р. сту́ла
Д. сту́лу
В. сту́л
Тв. сту́лом
Пр. сту́ле

liczba mnoga
Им. сту́лья
Р. сту́льев
Д. сту́льям
В. сту́лья
Тв. сту́льями
Пр. сту́льях

 

Na co warto zwrócić uwagę?

  • w liczbie mnogiej w dopełniaczu (i bierniku w pewnych przypadkach, o czym niżej) mamy dwie końcówki: – ей i ев;
  • w liczbie pojedynczej nie ma miękkiego znaku, podczas gdy występuje on w liczbie mnogiej we wszystkich przypadkach (z wyjątkiem sytuacji, gdy mamy końcówkę -ей);
  • jeżeli mamy rzeczowniki ożywione (brat, mąż), wtedy w liczbie mnogiej dopełniacz jest równy biernikowi; a jeśli nieożywione (kłos, drzewo), to biernik jest taki sam jak mianownik. Po rosyjsku takie rzeczowniki nazywają się odpowiednio одушевлённыенеодушевлённые.

 

I na koniec gramatyczny smaczek związany z ostatnią zasadą – czy „trup” może być „ożywiony”? Gramatycznie – jak najbardziej. Po rosyjsku to мертве́ц lub поко́йник i oba te słowa w liczbie mnogiej mają dopełniacz równy biernikowi (jest to jednak regularny typ odmiany, w którym końcówka brzmi -ов).