Dzisiaj poświęcę parę słów kompensacji – kolejnemu typowi transformacji tłumaczeniowych. Pomaga ona tłumaczowi nie utracić znaczenia tekstu, jeśli pojawią się w nim nieprzekładalne na dany język fragmenty.

Kompensacja (ros. компенсация) to technika translatorska, stosowana w sytuacji, kiedy jest niemożliwe wierne oddanie tekstu – zarówno pod względem stylistycznym, jak i znaczeniowym.

Dlatego żeby choć trochę zachować pierwotne znaczenie, stosuje się różne chwyty, np. wprowadzenie neologizmów, niekoniecznie w tym samym fragmencie, który odpowiada oryginałowi.

Kompensację stosuje się w sytuacji, kiedy w tekście oryginalnym występują charakterystyczne elementy językowe, które trudno przetłumaczyć (lub w ogóle jest to niemożliwe). Możemy tu zaliczyć gwary i dialekty, grę słów, kalambury, żargony etc.

Przykładem kompensacji może być fragment powieści Anthony’ego Burgessa, „Mechaniczna pomarańcza”, w tłumaczeniu Roberta Stillera:

„’Right, right. Doobidoop. A bit tired, maybe, everybody is. Best not to say more’. I was surprised and just that malenky bit poogly to sloosh Dim govoreeting that wise. Dim said: 'Bedways is rightways now, so best we go howeways. Right?'”

W przekładzie:

„- Recht, rech. No i fajno fajn. Może wszystkie są trochę ustawszy. Lepiej już nie gadać. Byłem zaskoczony i daże niemnożko spuknięty, że Jołop nagle tak umno zabałakał. Jołop dobawił: – A tera bojki najlepiej do kojki, czyli że suniemy na chatę, recht?”

Warstwa językowa oryginału jest bardzo wyrazista, pełno tu neologizmów, slangu, zapożyczeń z języka rosyjskiego. To właśnie ona w dużej mierze decyduje o sile oddziaływania na czytelnika, dlatego tak ważne jest jej oddanie przez tłumacza. Ponieważ hybrydyczne określenia slangowe są nieprzekładalne, tłumacz zwiększył ilość słów rosyjskich lub stylizowanych na rosyjski, co świadczy o specyficznym sposobie wyrażania się bohaterów.

Ten rodzaj transformacji tłumaczeniowych pokazuje, że przekład tekstu jest procesem złożonym, a jego efekty jesteśmy w stanie ocenić na podstawie całości – o jakości tłumaczenia nie decyduje wierne przetłumaczenie wybranych fragmentów, tylko oddanie wrażenia i znaczenia tekstu oryginalnego.